İnsan sağlığının temellerinden biri, şüphesiz ki dengeli ve yeterli beslenmedir. Vücudumuzun her bir hücresi, normal fonksiyonlarını yerine getirebilmek için çeşitli besin ögelerine ihtiyaç duyar. Günümüzde, hızlı ve yoğun yaşam tarzı nedeniyle sağlıklı beslenme alışkanlıklarını ihmal etmek kolaylaşmıştır. Ancak, vücut sağlığımızı korumak ve geliştirmek için iyi beslenmenin önemi göz ardı edilemez. Bu yazıda, sağlıklı beslenmenin insan vücudu üzerindeki etkilerini, beslenme bozukluklarının sebeplerini ve çözüm yollarını ele alacağız. İyi beslenmenin sadece pahalı besin maddeleri tüketmek olmadığını, bilinçli seçimlerle her bütçeye uygun dengeli beslenmenin mümkün olduğunu göreceğiz. İnsan vücudunun ihtiyaç duyduğu temel besin ögeleri ve bu ögeleri içeren gıdalar hakkında bilgi vererek, sağlıklı bir yaşam için beslenme rehberi sunacağız.
Vücut sağlığı iyi beslenme ile elde edilir. İnsanın sağlıklı olabilmesi, normal gelişimi ancak yeterli ve düzenli beslenmesi ile mümkündür.
Hastalıkların büyük bir kısmının beslenme dengesizliğinden meydana geldiği kesin olarak bilinmektedir. Beslenme, büyüme ve gelişmeyi sağlayan, sağlık ve canlılık veren, dinçliği ve faaliyet kabiliyetini artıran, ömrü uzatan en önemli faktördür.
İyi beslenen, dolayısıyla bedenen ve ruhen sağlıklı olan kişiler iyi ve düzenli çalışma gücüne sahiptir. Bunlar mutlu insan ilişkileri ile ekonomik ve sosyal bağları kuvvetli toplumları meydana getirir. İyi bir beslenme, kalite ve miktar itibariyle vücudun ihtiyacı olan çeşitli yiyecekleri her gün dengeli şekilde alarak; yeterli ve besleyici madde yenilmesi ile mümkündür. Her bir yiyeceğin içinde bulunan besin maddesinin çeşit ve kalitesi farklıdır. Buna göre, yiyeceklerin vücuda yarayışlılık derecesi de değişik olur.
Beslenme bozukluklarına sebep olan faktörlerin en önemlisi bu husustaki bilgi noksanlığıdır. Bu bakımdan besin maddelerinin neler olduğunu ve vücudun sağlığı için bu maddelere olan ihtiyacı bilerek beslenmeyi ayarlamak gerekir. İnsan vücudu muhtelif doku ve sistemleri kapsar.
Kemik – Kas – Sinir – Sindirim – Dolaşım vb. bunların iyi bir şekilde işlemesi için vücudun her bir doku ve sistemin ihtiyacı olan besini, ancak iyi bir beslenme ile karşılayabiliriz.
İyi bir beslenme, pahalı besin maddelerini almak demek değildir. Vücudun besin ihtiyacını karşılayacak besin çeşitlerini biliyorsak, pahalısının yerine ucuz olanlarını seçerek pekâlâ orta bir gelirle doğru beslenmek mümkün olabilir.
Örneğin, barbunya balığı yerine istavrit balığı yemekle vücudun protein ihtiyacı en iyi şekilde karşılanmış olur. Bu bakımdan yiyeceklerin, hangi besin maddelerini içerdiklerini bilmek gerekir. Bazı yiyecekler proteinden, bazıları karbonhidratlardan, diğer bazıları da vitamin ve madensel tuzlardan zengindirler.
Yeterli ve dengeli beslenme için planlanan mönülerin bu maddeleri kapsaması elzemdir. Planlanan mönülerin eksik veya yanlış alınması halinde aksaklık iki şekilde ortaya çıkmaktadır:
1 — Esas besin unsurlarının, yani (karbonhidrat, yağlar, proteinler, vitamin, madensel tuz ve su yeter miktar alınmayışından meydana gelen aksaklıklar.
2 — Bu maddelerin bir veya birkaçının alınmayışından meydana gelen aksaklıklar; bu aksaklıkların önüne geçmek için günlük yiyecekler arasındada mümkün olduğu kadar hayvansal besin maddeleri (et, süt, yoğurt) ayrıca çeşitli sebze ve meyve konacak olursa, bu aksaklıklar önlenmiş olacaktır.