Gıda güvenliği, sağlıklı bir yaşam sürdürebilmenin en temel koşullarından biridir. Ancak bazen, uygun olmayan saklama koşulları veya hijyen eksikliği gibi nedenlerle, tükettiğimiz gıdalar sağlığımız için ciddi riskler taşıyabilir. Gıda zehirlenmeleri, mikroorganizmaların, kimyasal maddelerin veya doğal toksinlerin neden olduğu sağlık sorunlarıdır ve çoğu zaman önlenebilir durumlar sonucunda meydana gelir. Özellikle protein bakımından zengin hayvansal gıdalar, bu tür sağlık sorunlarına daha yatkındır. Sağlıklı beslenmenin yanı sıra gıda güvenliğine de önem vererek, gıda zehirlenmelerinin önüne geçilmesi mümkündür. Gıda zehirlenmelerine karşı bilinçli hareket etmek ve güvenli gıda tüketim alışkanlıkları geliştirmek önemlidir.
Uygun şartlarda saklanmayan yiyeceklerde kokma, çürüme meydana gelir.
Bunlar ve bunlara bulaşmış diğer besin maddeleri muhtelif derecelerde zehirlenmelere sebebiyet verir.
Zehirlenmeye sebep olan besin maddelerinin başında hayvanî gıdalar gelir.
Et, süt, balık, peynir en tehlikeli besin zehirlenmeleri yapan yiyeceklerdir.
Bu yiyecekler, bakterilerin etkisiyle bozulabildiği gibi, sıcaklık, ışık, rutubet gibi fizikî etkenlerle de yiyeceğin bileşiminde kimyasal değişiklikler meydana gelerek tehlikeli hale gelebilir. Proteinli yiyeceklerin bozulması, kokma, çürüme, küflenme, renk değişimi ile kendini gösterir. Karbonhidratlı yiyeceklerin bozulması da ekşime ve renk değişimi ile kendini gösterir. Böyle yiyeceklerin yenmesiyle zehirlenmeler meydana gelir.
ZEHİRLENME SEBEPLERİ:
I — Bakterilerden ileri gelen zehirlenmeler :
Bu çeşit zehirlenmeler oldukça yaygındır. Bakteriler yiyeceklere bulaşarak onları çeşitli şekillerde bozarlar. Yiyecekler, bakterilerin kolayca üreyebileceği lezzettedir. Bir de bunlara ışık, ısı, rutubet gibi fiziksel etmenler tesir ediyorsa bakteriler çok çabuk üreyerek yiyecekleri tehlikeli hale koyarlar. Bakteriler asit olmayan gıda maddelerinde daha kolay ürerler. Örneğin, et, süt, balık vb. Bu tip zehirlenmelerde bulantı, kusma, ishal, karın ağrısı, dermansızlık, titreme, ateş vb. gibi arazlar vardır.
Bu zehirlenmelerin önüne geçmek için şu hususlara dikkat etmek lazımdır:
1. Besin maddelerini mikropların üreyemeyeceği bir ortamda saklamak lazımdır (Buzdolabı, soğuk yer gibi).
2. Evlerinde buzdolabı ve soğuk yeri olmayan kimseler, yiyecekleri günlük ihtiyaç miktarı kadar almalıdırlar.
3. Ellerinde yara, çıban olan kimseler yemek hazırlama işleriyle meşgul olmamalıdırlar.
4. Nezle, bronşit vb. gibi hastalıklı olanlar da yiyecek işleriyle uzun zaman uğraşmamalıdırlar. 5. Yiyecekleri ayıklarken, doğrarken, yıkarken, pişirirken temizlik kurallarına son derece önem vermelidir.
6. Bozulmuş konserve gıdaları katiyen kullanmamalıdır. Konservenin bozulması, kapağındaki şişkinlikle, kokmasıyla. hava kabarcıklarının olmasıyla kendini belli eder. Böyle bir konserve derhal atılmalıdır.
7. Konserve gıdaları mümkünse yemeden önce 5 dakika kaynatmalıdır.
Gıda Zehirlenmelerindeki hassasiyeti Dostlarımıza da göstermek önemlidir.
II — Kimyasal gıda zehirlenmeleri:
Bu tip zehirlenmeler ağır madenlerden ileri gelir. Örneğin, bakır, çinko, arsenik gibi madenler veya bunların tuzları zehirlenmelere sebep olur.
Demir, kalay, alüminyum gibi madenler zehirlenmelere sebep olmadığından, mutfak aletleri daha ziyade bu madenler kullanılarak yapılır.
Meyve ve sebzeleri çeşitli haşerelerden korumak için arsenikli ilaçlar kullanılır. Böyle ilaçlı bir sebze veya meyve, iyice yıkanmadan yenirse bu tip zehirlenme meydana gelir.
Böyle zehirlenmelerde ölüm vakası görülür.
Bu zehirlenmelerin önüne geçmek için şu hususlara dikkat etmek gerekir:
1. Yiyecekleri alüminyum, çelik, cam, bakır vb. kaplarda pişirmelidir.
2. Bakır tencereleri iyice kalaylı olarak kullanmalıdır. Kırmızısı çıkmış bakır kapların daima tehlikeli olacağını hatırdan çıkarmamalıdır.
3. Sırları çıkmış çinko kapları katiyen kullanmamalıdır.
4. Asit yapıdaki yiyecekler, çinko kaplarda pişirilmemeli ve saklanmamalıdır. Örneğin, domates, salata, yoğurt vb. gibi.
5. Meyve ve sebzeleri iyice yıkamadan kullanmamalıdır.
6. Gümüş kapları kullanırken iyice yıkamadan kullanmamalıdır.
III — Zehirli bitkiler ve hayvanlardan ileri gelen zehirlenmeler :
Bu tip zehirlenmeler ilkbaharda çıkan mantarlarla, yazın yenen midye ve istiridyelerle meydana gelir. Söz konusu zehirlenmelerde titreme, dermansızlık ve uyuşukluk vardır. Bu zehirlenmelerin önüne geçmek için:
1. Her türlü mantarın yenmesi doğru değildir. Ancak güvenilir yerden alınan kültür mantarları yenmelidir.
2. Yazın midye, istiridye alırken tazeliğine dikkat etmek gerekir. Besin zehirlenmelerinde ilk yapılacak iş, bir doktora başvurmaktır. Doktor yenilen gıdanın çeşidine göre tedavi yapacaktır. Kendi kendinize tedavi yapmak çeşitli tehlikelere sebep olabilir.
Her yiyeceği satın alırken, saklarken, pişirirken sağlık kurallarına dikkat edilecek olunursa bu tehlikeler de kısmen önlenmiş olur.